Nghĩa đen là gì? Nghĩa bóng là gì? Ví dụ nghĩa đen, nghĩa bóng? Đây là những thắc mắc được chúng tôi chia sẻ, làm rõ qua bài viết này. Mời Quý vị theo dõi, tham khảo:

Nghĩa đen là gì?

Nghĩa đen là nghĩa đơn thuần, bề mặt, được thể hiện qua một từ, một câu nào đó. Hay nói cách khác, đây là nghĩa ban đầu, nghĩa chính mà từ, câu đó thể hiện. Có thể coi nghĩa đen là nghĩa gốc của từ hoặc câu nào đó. Thông thường, người ta để ý trước tiên đến nghĩa gốc, sau đó mới suy ngẫm về nghĩa bóng sâu xa ẩn sau.

Nghĩa bóng là gì?

Nghĩa bóng là nghĩa được ẩn sau trên cơ sở suy ra một cách logic từ nghĩa đen của một từ, một âu nào đó. Để tìm ra nghĩa bóng, chúng ta thường phải đặt từ hoặc câu vào hoàn cảnh cụ thể bởi với cùng một từ nhưng khi có sự kết hợp và đặt trong hoàn cảnh khác nhau có thể có những lớp nghĩa khác nhau.

Để hiểu chính xác nghĩa ẩn sau nghĩa đen là gì, đòi hỏi vốn hiểu biết nhất định về từ vựng, ngữ nghĩa tiếng Việt. Bên cạnh đó, sự linh hoạt trong suy xét và ngữ cảnh cũng giúp chúng ta dễ xác định lớp nghĩa bóng hơn.

Ví dụ nghĩa đen, nghĩa bóng

Ví dụ 1: Trong câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”:

Nghĩa đen: Nghĩa đen trong câu này chính là: “ăn” là hoạt động của cơ miệng. “Trồng” là hành động gieo hạt để cây phát triển và “quả” là thành quả đạt được. Khi ăn hưởng thụ những trái cây ngon cần nhớ tới công sức mà người trồng đã vất vả tạo ra.

Nghĩa bóng: Nghĩa bóng: “ăn” là hưởng thụ, “quả” là thành quả. Câu thành ngữ nhằm nhắn nhủ con người chúng ta cần biết ơn công lao ông cha đi trước, họ đã hi sinh cả tính mạng mình để cho thế hệ sau có được cuộc sống như bây giờ.

Ví dụ 2: Trong câu tục ngữ “Gần mục thì đen, gần đèn thì sáng”:

– Nghĩa đen: “Mực” là thứ để bơm vào bút phục vụ cho việc viết chữ, “đèn” là đồ vật có công dụng thắp sáng. ” Đen” chỉ màu sắc là đen, “rạng” có nghĩa là sáng. Nghĩa đen cả câu này là nếu chẳng may bị mực dây vào tay thì sẽ có màu đen của mực, còn nếu ngồi gần bóng đèn thì sẽ được chiếu sáng.

– Nghĩa bóng: “Mực” chỉ những điều xấu, không lành mạnh, “đèn” ẩn dụ cho những điều tốt đẹp. Nghĩa bóng ở đây được hiểu là nếu con người ở gần môi trường xấu sẽ bị ảnh hưởng bởi cái xấu còn nếu được gần môi trường tốt sẽ trở nên tốt đẹp.

Ca dao, tục ngữ sử dụng nghĩa đen, nghĩa bóng

Ca dạo, tục ngữ của cha ông ta dù ngắn gọn nhưng vẫn chứa đựng những bài học về điều hay, lẽ phải vẫn còn rất nhiều giá trị cho đến ngày này. Điều góp phần tạo nên những lớp nghĩa trong các câu ca dao, tục ngữ chính là nghĩa đen và nghĩa bóng. Dưới đây là một số ví dụ:

– “Đi một ngày đàng học một sàng khôn”. Ở đây nghĩa đen chính là đi tới một nơi nào đó và học thêm được rất nhiều bài học. Nghĩa bóng ở đây nhằm khuyên con người hãy bước ra ngoài xã hội. Học hỏi và chắt lọc nhiều kiến thức tốt, tích cực tại đó.

– “ Có công mài sắt có ngày nên kim” trong câu này “sắt” là một loại vật liệu nặng và thô. “Kim” là vật dụng nhỏ và mảnh dùng để khâu vá. Nghĩa đen trong câu này là bỏ ra công sức để mài sắt. Dần dần sẽ có ngày sắt trở thành kim nhỏ. Nghĩa bóng là khuyên con người hay cố gắng kiên trì chăm chỉ. Có như vậy thì dù việc lớn hay nhỏ cũng sẽ đều có thể vượt qua dễ dàng.

– “Giấy rách mà giữ lấy lề”: “rách” là không còn nguyên vẹn đã bị thủng hay hỏng. “Lề” chỉ phần thừa ra của trang giấy. Dựa vào đó để viết cho ngay ngắn thẳng hàng không bị xiêu vẹo. Nghĩa bóng muốn nói rằng dù có rơi vào bất cứ hoàn cảnh nào. Con người cũng cần phải giữ gìn cái truyền thống, gia phong, nề nếp mà tổ tiên để lại.

– “Đừng thấy sóng cả mà ngã tay chèo”: “sóng” là hiện tượng nước biển dâng lên tạo thành từng đợt đánh vào bờ. “Tay chèo” là dụng cụ dùng để di chuyển được con thuyền theo ý muốn. Nghĩa bóng trong câu nói dùng để nói rằng dù có khó khăn như thế nào cũng không nên bỏ cuộc. Cần có ý chí và cố gắng vượt qua chúng.

Hiện tượng từ nhiều nghĩa

Cần phân biệt được nghĩa đen và nghĩa bóng của một từ với hiện tượng từ nhiều nghĩa.

Chúng ta thường thấy từ một từ có nhiều nghĩa được chuyển từ một nghĩa chính. Đây gọi là hiện tượng từ nhiều nghĩa. Một từ không nhất thiết là phải có nhiều nghĩa. Từ nào có thể gọi tên về nhiều sự vật, hiện tượng hay biểu thị nhiều khái niệm khác nhau có trong thực tế thì cũng được xem là từ nhiều nghĩa.

Ví dụ:

– “Tủ lạnh”: đồ dùng chạy bằng điện có tác dụng làm lạnh để bảo quản thức ăn và làm đá. Từ này chỉ có một nghĩa duy nhất chứ không có nghĩa chuyển nào khác.

– Từ “miệng” cũng có nhiều nghĩa:

+ “Cái miệng”: chỉ một bộ phận nằm trên mặt.

+ “Miệng ăn”: chỉ bản thân một con người, chỉ các loại chi phí tiêu dùng của người đó trong gia đình

Bài tập về nghĩa đen và nghĩa bóng

Câu 1: Giải thích nghĩa của từ “xuân” trong hai câu thơ sau:

“Mùa Xuân là tết trồng cây

Làm cho đất nước càng ngày càng Xuân”

“Xuân” trong câu thơ đầu tiên mang nghĩa đen dùng để nói về mùa xuân trong năm. Trong câu thứ hai “xuân” mang nghĩa bóng thể hiện sự tươi trẻ và phát triển, sinh sôi nảy nở.

Câu 2: Đặt câu có từ chứa nghĩa đen, nghĩa bóng và giải thích nghĩa của chúng

– “ Anh ta là một tay vợt cừ khôi”: “tay” trong câu này dùng để chỉ một người giỏi giang và tay nghề khá điêu luyện.

– “ Bàn tay ta làm nên tất cả/Có sức người sỏi đá cũng thành cơm”. “Tay ở đây là chỉ một bộ phận trên cơ thể của con người.

Trên đây là những chia sẻ của Luật Hoàng Phi giúp giải đáp thắc mắc: Nghĩa đen là gì? Nghĩa bóng là gì? Ví dụ nghĩa đen, nghĩa bóng? Rất mong đã đem đến những thông tin hữu ích cho Quý độc giả.