Tại một số quốc gia, phân lập quyền lực (separation of powers) là việc quyền lực của nhà nước được phân chia cho nhiều cơ quan khác nhau. Một mô hình được nhắc đến nhiều là tam quyền phân lập (trias politica), trong đó 3 quyền của nhà nước là lập pháp, hành pháp, và tư pháp được phân chia cho 3 cơ quan độc lập nắm giữ. Khái niệm này lần đầu được nghiên cứu và đề cập bởi John Locke và sau đó là Charles de Secondat, Nam tước de Montesquieu trong tác phẩm nghiên cứu về lý thuyết nhà nước Tinh thần pháp luật (1748) của mình. Theo Montesquieu, để đảm bảo sự tự do thì 3 cơ quan này phải hoạt động độc lập.[1]

Mức độ và hình thức ” phân lập ” bộc lộ khác nhau giữa những vương quốc. Ở Hoa Kỳ, Tổng thống nắm giữ quyền hành pháp và độc lập với cơ quan lập pháp là lưỡng viện Quốc hội. Ở những nước như Đức, tổng thống / nguyên thủ vương quốc phần nhiều là chức vụ mang tính nghi thức, Quốc hội là cơ quan quyền lực tối cao, nhà nước và Thủ tướng là cơ quan được ủy quyền hành pháp được Quốc hội bầu cử ra. Ở Pháp, Tổng thống lại là người nắm nhiều quyền hơn, Tổng thống chi phối can đảm và mạnh mẽ Thủ tướng và nhà nước và có quyền chọn Thủ tướng, nhưng Quốc hội có quyền bãi miễn Thủ tướng .

Khái niệm phân lập quyền lực được hiểu không chỉ theo chiều ngang như trên mà còn được hiểu theo chiều dọc, tức là việc phân quyền giữa chính quyền địa phương, chính quyền tỉnh/bang, và chính quyền trung ương hay nhà nước, hoặc các tổ chức cao hơn nhà nước (ví dụ Liên minh châu Âu), đây được gọi là là nguyên tắc bổ trợ (subsidiarity).

Quá trình hình thành[sửa|sửa mã nguồn]

Lý thuyết về sự phân chia quyền lực đã được đề cập bởi triết gia cổ đại như Aristoteles hay Polybios nhưng nó đã không được đưa vào thực hiện cho đến thời kỳ La Mã dưới hình thức nhà nước trong các cộng hòa La Mã.

Tuy nhiên đến thế kỷ 17-18, những nhà tư tưởng người Anh John Locke và người Pháp Montesquieu mới đề cập đến quy mô tam quyền phân lập trong những tác phẩm của mình. Tiếp thu và tăng trưởng tư tưởng về thể chế chính trị tự do, chống chuyên chế, Montesquieu thiết kế xây dựng học thuyết phân quyền với mục tiêu tạo dựng những thể chế chính trị bảo vệ tự do cho những công dân .Theo ông, tự do chính trị của công dân là quyền mà người ta hoàn toàn có thể làm mọi cái mà pháp lý không cấm. Pháp luật là thước đo của tự do. Cũng như và John Locke, Montesquieu cho rằng, thể chế chính trị tự do là thể chế mà trong đó, quyền lực tối cao tối cao được phân thành 3 quyền : lập pháp, hành pháp và tư pháp .

• Lập pháp: biểu hiện ý chí chung của quốc gia. Nó thuộc về toàn thể nhân dân, được trao cho hội nghị đại biểu nhân dân – Quốc hội
• Hành pháp: là việc thực hiện luật pháp đã được thiết lập.
• Tư pháp: là để trừng trị tội phạm và giải quyết sự xung đột giữa các cá nhân. Các thẩm phán được lựa chọn từ dân và xử án chỉ tuân theo pháp luật.

Tư tưởng phân quyền của Montesquieu là đối thủ cạnh tranh đáng sợ của chủ nghĩa chuyên chế phong kiến và hoàn toàn có thể chứng minh và khẳng định ông là người đã tăng trưởng và hoàn thành xong thuyết : ” tam quyền phân lập “. Học thuyết về sự phân loại quyền lực tối cao gắn liền với lý luận về pháp lý tự nhiên đã đóng vai trò quyết định hành động trong lịch sử vẻ vang đấu tranh, theo Marx và những môn đồ của ông thì cuộc đấu tranh này do giai cấp tư sản chỉ huy, chống lại sự độc đoán, chuyên quyền của nhà vuaCùng với sự hình thành chính sách tư bản, nguyên tắc ” phân loại quyền lực tối cao ” đã trở thành một trong những nguyên tắc chính của chủ nghĩa lập hiến, lần tiên phong được bộc lộ trong những luật đạo mang tính hiến định của cuộc Cách mạng Pháp và sau đó bộc lộ không thiếu trong Hiến pháp Hoa Kỳ 1787. Học thuyết pháp lý – chính trị ( thuyết ” phân quyền ” ) với quyền lực tối cao nhà nước được hiểu không phải là một thể thống nhất, mà là sự phân loại thành 3 quyền : quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp, những quyền này được triển khai độc lập với nhau, trấn áp lẫn nhau, kiềm chế lẫn nhau. Trên trong thực tiễn, việc phân loại quyền lực tối cao trong cỗ máy nhà nước được vận dụng khác nhau trong mạng lưới hệ thống những nước cộng hoà tổng thống, theo nguyên tắc ” kiềm chế và đối trọng “, tức là những quyền kiểm tra và giám sát lẫn nhau, tạo ra sự cân đối giữa những quyền .

Các quan điểm[sửa|sửa mã nguồn]

Trước khi chính sách dân chủ văn minh Open, mọi quyền lực tối cao nhà nước đều tập trung chuyên sâu vào trong tay một cá thể, hay một đảng duy nhất. Chính đây là căn nguyên cho mọi hành vi độc tài, chuyên chế của những việc làm nhà nước. Vì vậy, muốn chống chính sách này, một kim chỉ nan về nhà nước được nhiều nhà tư tưởng tăng trưởng là thuyết phân loại quyền lực tối cao .Cội nguồn của tư tưởng phân quyền đã có từ thời cổ đại ở Phương Tây mà nổi bật là nhà nước cộng hòa La Mã. Cộng hòa La Mã hàng năm đã bầu lãnh sự đã được lựa chọn bởi một khung hình của công dân, Viện Nguyên lão quản trị pháp lý, nghị định được phát hành bởi những viên chức lãnh sự và phát hành nghị quyết về những yếu tố quan trọng và cũng tham gia vào những quan hệ đối ngoại, và những hội đồng đã được triển khai bởi những Công dân có vai trò khác nhau trong chính phủ nước nhà. Các viên chức lãnh sự đảm nhiệm của cơ quan chính phủ và của quân đội. Viện Nguyên lão gồm có 300 thành viên, và là cơ quan có nhiều quyền thế nhất trong lịch sử dân tộc của Cộng hòa La Mã. Chỉ có Đại hội hoàn toàn có thể chấp thuận đồng ý hoặc không chấp thuận đồng ý của pháp lý và chỉ có ứng cử đại biểu được bầu chọn cho văn phòng của lãnh sự. Hiến pháp của La Mã luôn luôn là một khái niệm cơ bản của kiểm tra và cân đối .Cách tổ chức triển khai nhà nước phân quyền sơ khai trong thời cổ đại được tăng trưởng thành học thuyết ở Tây Âu vào thế kỷ 17 – 18, gắn liền với hai nhà tư tưởng lớn là John Locke và C.L. Montesquieu và sau đó là Rousseau .
John Locke ( 1632 – 1704 ), một nhà triết học người Anh, ông là người tiên phong khởi thảo ra thành mạng lưới hệ thống lý luận hoàn hảo về học thuyết phân quyền, và được biểu lộ trong tác phẩm ” Khảo luận thứ hai về Chính quyền “. Về quyền lực tối cao nhà nước, ông cho rằng ” chỉ hoàn toàn có thể có một quyền lực tối cao tối cao, là cơ quan lập pháp, mà toàn bộ những quyền lực tối cao còn lại là, và phải là, những cái nhờ vào vào nó “. Theo đó, hoàn toàn có thể thấy Locke như nhau quyền lực tối cao nhà nước với quyền lập pháp .Ông chia quyền lực tối cao nhà nước thành những phần : lập pháp, hành pháp và liên minh. Theo đó, quyền lập pháp là quyền lực tối cao cao nhất trong nhà nước, và phải thuộc về nghị viện ; nghị viện phải họp định kỳ trải qua những luật đạo, nhưng không hề can thiệp vào việc triển khai chúng. Quyền hành pháp phải thuộc về nhà vua. Nhà vua chỉ huy việc thi hành pháp lý, chỉ định những chức vị, chánh án và những quan chức khác. Hoạt động của nhà vua phụ thuộc vào vào pháp lý và vua không có độc quyền nhất định nào với nghị viện nhằm mục đích không cho phép vua tóm gọn hàng loạt quyền lực tối cao về tay mình và xâm phạm vào những quyền tự nhiên của công dân. Nhà vua triển khai quyền liên minh, tức là xử lý những yếu tố cuộc chiến tranh, độc lập và đối ngoại .
Những vấn đề phân quyền của J. Locke đã được nhà khai sáng người Pháp, C.L. Montesquieu ( 1689 – 1775 ) tăng trưởng. Montesquieu đã tăng trưởng một cách tổng lực học thuyết phân quyền, và sau này khi nhắc tới thuyết phân quyền người ta nghĩ ngay đến tên tuổi của ông .Montesquieu kịch liệt lên án chế độ quân chủ chuyên chế ở Pháp lúc bấy giờ. Chế độ quân chủ chuyên chế là một tổ chức triển khai quyền lực tối cao tồi tệ, không bình thường, vì : nhà nước sống sót vốn bộc lộ của ý chí chung, nhưng trong chính sách chuyên chế nó lại biểu lộ ý chí đặc trưng ; chính sách chuyên chế với thực chất vô pháp lý và nhu yếu pháp lý. Montesquieu nhận thấy pháp lý gồm nhiều nghành, phân ngành rõ ràng, cho nên vì thế tập trung chuyên sâu vào một người duy nhất là trái với thực chất của nó ; gắn với thực chất chính sách chuyên chế là thực trạng lạm quyền. Vì vậy việc giao dịch thanh toán hiện tượng kỳ lạ lạm quyền chỉ hoàn toàn có thể là đồng thời, là sự giao dịch thanh toán chính sách chuyên chế. Theo Montesquieu, một khi quyền lực tối cao tập trung chuyên sâu vào một mối, kể cả một người hay một tổ chức triển khai, thì rủi ro tiềm ẩn chuyên chế vẫn còn .Trong tác phẩm ” Tinh thần pháp lý “, Montesquieu đã lập luận tinh xảo và ngặt nghèo tính tất yếu của việc tách bạch những nhánh quyền lực tối cao và chứng minh và khẳng định : ” Trong bất kỳ vương quốc nào đều có ba thứ quyền : quyền lập pháp, quyền thi hành những điều hợp với quốc tế công pháp và quyền thi hành những điều trong luật dân sự. ” Ta hoàn toàn có thể nhận ra sự tân tiến trong tư tưởng phân quyền của Montesquieu so với tư tưởng của Locke, khi tách quyền lực tối cao xét xử – quyền tư pháp ra độc lập với những thứ quyền khác .Từ đó, Montesquieu chủ trương phân quyền để chống lại chính sách chuyên chế, giao dịch thanh toán nạn lạm quyền, để chính quyền sở tại không hề gây hại cho người bị trị và bảo vệ quyền tự do cho nhân dân. Montesquieu đã viết : ” Khi mà quyền lập pháp và hành pháp nhập lại trong tay một người hay một Viện Nguyên Lão, thì sẽ không có gì là tự do nữa, vì người ta sợ rằng chính ông ta hoặc viện ấy chỉ đặt ra những luật độc tài để thi hành một cách độc tài. Cũng không có gì là tự do nếu như quyền tư pháp không tách rời quyền lập pháp và hành pháp. Nếu quyền tư pháp được nhập với quyền lập pháp, thì người ta sẽ độc đoán với quyền sống, quyền tự do của công dân ; quan tòa sẽ là người đặt ra luật. Nếu quyền tư pháp nhập lại với quyền hành pháp thì quan tòa sẽ có cả sức mạnh của kẻ đàn áp. Nếu một người hay một tổ chức triển khai của quan chức, hoặc của quý tộc, hoặc của dân chúng, nắm luôn cả ba thứ quyền lực tối cao nói trên thì tổng thể sẽ mất hết. “Tóm lại, theo Montesquieu, phương pháp tổ chức triển khai nhà nước của một vương quốc là : ” Cơ quan lập pháp trong chính thể ấy gồm có hai phần, phần này ràng buộc phần kia do năng quyền ngăn cản hỗ tương. Cả hai phần sẽ bị quyền hành pháp ràng buộc và quyền hành pháp sẽ bị quyền lập pháp ràng buộc. “

Tư tưởng của Montesquieu tuy vẫn mang tính bảo thủ phong kiến, đòi hỏi đặc quyền cho tầng lớp quý tộc. Nhưng nó vẫn là nền móng cho tư tưởng phân chia quyền lực sau này, có ảnh hưởng sâu sắc đến những quan niệm sau này về tổ chức nhà nước cũng như thực tiễn tổ chức của các nhà nước tư bản. Ví dụ như đa số Hiến pháp của các nhà nước tư bản hiện nay đều khẳng định nguyên tắc phân quyền như một nguyên tắc cơ bản của việc tổ chức quyền lực nhà nước. Như điều 10 Hiến pháp liên bang Nga quy định: “Quyền lực nhà nước ở Liên bang Nga được thực hiện dựa trên cơ sở của sự phân quyền thành các nhánh lập pháp, hành pháp và tư pháp. Các cơ quan của các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp phải độc lập.” Điều 1 của Hiến pháp Ba Lan cũng trực tiếp khẳng định việc tổ chức bộ máy nhà nước theo nguyên tắc phân chia quyền lực thành ba quyền: lập pháp, hành pháp, tư pháp.

Tiếp nối Montesquieu, J.J. Rousseau, với tác phẩm ” Bàn về khế ước xã hội “, đã đưa ra những quan điểm rất mới lạ và văn minh về sự phân loại quyền lực tối cao trong tổ chức triển khai và hoạt động giải trí của cỗ máy nhà nước .Rousseau ( 1712 – 1778 ) chủ trương nêu cao ý thức tập quyền, toàn bộ quyền lực tối cao nhà nước nằm trong tay cơ quan quyền lực tối cao tức toàn thể công dân trong xã hội. Nhưng ông lại chỉ ra rằng phân loại quyền lực tối cao nhà nước thành quyền lập pháp và quyền hành pháp, giao chúng vào tay cơ quan quyền lực tối cao và chính phủ nước nhà là phương pháp hài hòa và hợp lý duy nhất để bảo vệ sự hoạt động giải trí có hiệu suất cao cho nhà nước, cũng như ngăn ngừa được xu thế lạm quyền. Ngoài ra ông còn nêu lên vai trò quan trọng của cơ quan tư pháp trong việc bảo vệ cho sự hoạt động giải trí không thay đổi của nhà nước, cũng như cho sự cân đối giữa những vế cơ quan quyền lực tối cao, chính phủ nước nhà và nhân dân. Nhưng cách phân quyền của Rousseau không giống với Locke và Montesquieu, bởi ông luôn khẳng định chắc chắn một điều duy nhất rằng : ” những bộ phận quyền hành được chia tách ra đều nhờ vào vào quyền lực tối cao tối cao ” và ” mỗi bộ phận chỉ triển khai ý chí tối cao đó ” mà thôi .

Nội dung cơ bản[sửa|sửa mã nguồn]

Nội dung cốt lõi của học thuyết này cho rằng, quyền lực tối cao nhà nước luôn có khuynh hướng tự lan rộng ra, tự tăng cường vai trò của mình. Bất cứ ở đâu có quyền lực tối cao là Open xu thế lạm quyền và chuyên quyền, mặc dầu quyền lực tối cao ấy thuộc về ai. Do vậy, để bảo vệ những quyền tự do cơ bản của công dân, ngăn ngừa những hành vi lạm quyền của những chủ thể nắm giữ quyền lực tối cao nhà nước thì phải thiết lập pháp chế nhằm mục đích số lượng giới hạn quyền lực tối cao nhà nước. Cách tốt nhất để chống lạm quyền là số lượng giới hạn quyền lực tối cao bằng những công cụ pháp lý và cách thực thi không phải là tập trung chuyên sâu quyền lực tối cao, mà là phân loại nó ra .Muốn hạn chế quyền lực tối cao nhà nước thì trước hết phải phân quyền, và sau đó phải làm cho những nhánh quyền lực tối cao đã được phân chỉ được phép hoạt động giải trí trong khoanh vùng phạm vi lao lý của pháp lý. Sau này, trong một bức thư gửi cho một người cùng thời, ông Samuel Kercheval, Thomas Jefferson – tổng thống thứ ba của Hoa Kỳ, đã chỉ rõ thêm của sự phân quyền không đơn thuần chỉ diễn ra ở một chiều ngang, mà còn thiết yếu ở cả chiều dọc, và ở bất kỳ nghành nào của nhà nước .” Sự phân quyền ” mà Jefferson đã miêu tả như sau :

• Phân bổ quyền lực chính quyền giữa các nhánh riêng rẽ của chính quyền.
• Sự phân chia các quyền lực đó theo một cách thức sao cho chức năng của một nhánh chính quyền trong một vấn đề cụ thể thì bị giới hạn bởi chức năng của một nhánh khác có thẩm quyền về cùng vấn đề ấy hoặc về một vấn đề khác có liên quan. Thường được gọi là: “các biện pháp kiểm soát và đối trọng quyền lực lẫn nhau” – “checks and balance.” Về cốt lõi, đây là một hệ thống nằm ngay bên trong chính quyền nhằm đảm bảo tính trách nhiệm của chính quyền, được gọi là kiểm tra, giám sát bên trong. Vì sự kiểm tra này tạo ra một cơ chế mặc nhiên ai nắm và được phân công sử dụng quyền lực nhà nước cũng phải bị kiểm tra, theo nguyên tắc phòng ngừa, còn cơ chế kiểm tra được tiến hành từ bên ngoài hầu như chỉ được tiến hành một khi đã có hậu quả xảy ra.
• Khía cạnh thứ ba của sự phân bổ này là sự phân chia quyền lực của chính quyền theo ngành, dọc theo cách thức sao cho mỗi một nhiệm vụ của chính quyền được giao cho đơn vị nào nhỏ nhất, cơ sở nhất trong chính quyền mà có thể đảm trách được nhiệm vụ đó.

Phân quyền ngang[sửa|sửa mã nguồn]

Đây là cách thức phân quyền cổ điển mà mầm mống là của J. Locke, C.L. Montesquieu và J. Rousseau. Nội dung cơ bản của phân quyền ngang cũng ít thay đổi trong thời đại hiện nay:

• Quyền lực nhà nước được phân chia thành các nhánh khác nhau, do các cơ quan khác nhau nắm giữ để không một cá nhân hay tổ chức nào nắm được trọn vẹn quyền lực nhà nước. Điển hình như là: ở Mỹ, nghị viện nắm quyền lập pháp, chính phủ tổng thống nắm quyền hành pháp, còn tòa án nắm quyền tư pháp.
• Hoạt động của các cơ quan quyền lực công có sự chuyên môn hóa, mỗi cơ quan chỉ hoạt động nhằm thực hiện chức năng riêng của mình, không làm ảnh hưởng tới hoạt động của các cơ quan khác.
• Quyền lực giữa các cơ quan quyền lực cân bằng, không có loại quyền lực nào vượt trội hơn. Các cơ quan quyền lực giám sát, kiềm chế đối trọng và chế ước lẫn nhau, để không có một cơ quan nào có khả năng lạm quyền.

Ở nhiều nhà nước lúc bấy giờ, tư tưởng phân quyền ngang có 1 số ít biến hóa, mà đa phần là số nhánh quyền lực tối cao được phân loại ra từ quyền lực tối cao nhà nước. Ở một số ít nước Nam Mỹ, quyền lực tối cao nhà nước nhiều khi được chia thành 4, 5, 6, … bộ phận. Ví dụ : Nicaragoa có thêm quyền kiểm tra do Tổng thanh tra triển khai ; Argentina phân làm 6 quyền .Có ba mức độ biểu lộ của phương pháp phân quyền ngang trong cỗ máy nhà nước lúc bấy giờ :

1. Phân quyền cứng rắn được áp dụng trong chính thể cộng hòa tổng thống, đặc điểm là chính phủ phải chịu trách nhiệm trước nhân dân như: Hoa Kỳ, Philippines,…
2. Phân quyền mềm dẻo được áp dụng trong chính thể đại nghị, chính phủ phải chịu trách nhiệm trước quốc hội, như: Anh, Nhật,…
3. Phân quyền trong chính thể cộng hòa hỗn hợp, chính phủ vừa phải chịu trách nhiệm trước nhân dân vừa phải chịu trách nhiệm trước quốc hội, như ở các nước Pháp, Nga,…

Phân quyền dọc[sửa|sửa mã nguồn]

Để hạn chế quyền lực tối cao nhà nước thì quyền lực tối cao nhà nước không riêng gì phân loại theo chiều ngang thành những ngành lập pháp, hành pháp và tư pháp mà còn phải liên tục phân loại ở chiều dọc giữa TW và địa phương. Chính ở sự phân quyền này mà quyền lực tối cao nhà nước TW bị hạn chế. Đến lượt mình, quyền lực tối cao của cơ quan địa phương – chính phủ nước nhà địa phương lại bị phân loại thành lập pháp địa phương và hành pháp địa phương .

Nội dung hầu hết của tư tưởng phân quyền dọc[sửa|sửa mã nguồn]

• Tồn tại hệ thống các cơ quan quyền lực nhà nước do dân bầu ở các cấp địa phương, song song với bộ máy nhà nước trung ương.
• Có sự phân công nhiệm vụ, trách nhiệm và quyền hạn cụ thể giữa chính quyền trung ương và chính quyền địa phương trong những lĩnh vực cụ thể; mà chủ yếu là chính quyền trung ương sẽ giải quyết các vấn đề công, vì lợi ích của cả cộng đồng xã hội, như vấn đề: chủ quyền lãnh thổ, dịch vụ công,…; còn chính quyền địa phương sẽ phụ trách các vấn đề phát triển kinh tế – xã hội, giáo dục, văn hóa ở địa phương, ngoài ra còn có thể chủ động tiến hành hợp tác, giao lưu với các địa phương khác hoặc các tổ chức quốc tế trong quyền hạn của mình.

Tổ chức và hoạt động giải trí của những cấp chính quyền sở tại trong trách nhiệm và quyền hạn của mình là tương đối độc lập với nhau. Chính quyền TW không có quyền điều hành quản lý, chỉ huy chính quyền sở tại địa phương, mà chỉ hoàn toàn có thể kiến thiết xây dựng chủ trương chủ trương, tạo dựng khuôn khổ pháp lý, và kiểm tra, giám sát hoạt động giải trí của những chính quyền sở tại cấp dưới, mọi khoanh vùng phạm vi của chính quyền sở tại địa phương sẽ do Tòa án Hành chính xét xử độc lập .

Phân quyền dọc được thực thi theo hai giải pháp[sửa|sửa mã nguồn]

Phân quyền theo chủ quyền lãnh thổ[sửa|sửa mã nguồn]

là cách phân quyền của chính quyền sở tại TW cho chính quyền sở tại địa phương theo địa giới hành chính – chủ quyền lãnh thổ. Việc tổ chức triển khai quản trị những vùng chủ quyền lãnh thổ này thiết yếu phải tính đến nguyện vọng và ý chí của hội đồng dân cư. Vì vậy, tham gia vào chính sách quản lý và vận hành cỗ máy chính quyền sở tại địa phương, ngoài những cơ quan quản trị còn có cả những cơ quan do dân cư hợp thành trực tiếp hoặc gián tiếp bầu ra. Việc tổ chức triển khai cơ quan ở đây mang nhiều đặc thù tự quản. Các đơn vị chức năng hành chính không có quyền độc lập chính trị. Để tổ chức triển khai triển khai những yếu tố về tăng trưởng địa phương, những đơn vị chức năng hành chính theo pháp luật của pháp lý có quyền xây dựng những hội đồng tự quản địa phương, chịu sự kiểm tra của đại diện thay mặt cơ quan quyền lực nhà nước cấp trên. Cơ cấu tự trị nhu yếu chính quyền sở tại địa phương phải có một cơ quan ra nghị quyết và một cơ quan thi hành những nghị quyết đó, giống như quy mô Nghị viện và nhà nước .

Phân quyền theo trình độ[sửa|sửa mã nguồn]

Là cách phân quyền giữa những bộ trình độ với chính quyền sở tại địa phương. Ví dụ : ở New Zealand, chính phủ nước nhà không quản trị bất kể bệnh viện công nào, tổng thể bệnh viện được giao về cho những bang. Các quan chức hạng sang nhà nước khi bị bệnh cũng phải đến những bệnh viện ở bang .Tùy theo tiêu chuẩn những cấp chính quyền sở tại địa phương, thì hoàn toàn có thể chia những cấp địa phương thành 4 cấp như Đức, Cameroon, Sénégal, … ; 3 cấp như Italia, Ấn Độ, … ; 2 cấp như Đan Mạch, Nhật Bản, … ; thậm chí còn 5 cấp như Pháp. Thường cơ quan địa phương được tổ chức triển khai thành 3 cấp. Ví dụ như ở Nước Ta là TW – tỉnh – huyện – xã .Nguyên tắc phân quyền dọc còn được biểu lộ trong mối liên hệ giữa nhà nước liên bang và những bang. Việc tổ chức triển khai nhà nước của những nước liên bang trước hết phải có sự phân biệt thẩm quyền giữa liên bang và những bang. Các bang của nhà nước liên bang không có chủ quyền lãnh thổ về mặt đối nội và đối ngoại. Hiến pháp liên bang nghiêm cấm những bang ký kết hợp tác với quốc tế về những yếu tố chính trị. Trong việc tổ chức triển khai nhà nước liên bang yếu tố rất quan trọng là phân loại quyền lực tối cao giữa liên bang với những bang, phân loại theo chiều dọc. Việc phân loại quyền lực tối cao nhà nước theo chiều dọc giữa liên bang và những bang có 3 hình thức :

1. Những thẩm quyền đặc biệt chỉ có ở liên bang.
2. Những thẩm quyền đặc biệt của các bang.
3. Những thẩm quyền chung của liên bang và các bang.

Nhằm hạn chế quyền lực tối cao nhà nước những bang, hiến pháp liên bang thường liệt kê trách nhiệm, quyền hạn của thành viên. Ngoài những trách nhiệm, quyền hạn được liệt kê thì bang không được xử lý. Hoặc ngược lại, nhà nước liên bang vẫn tôn trọng chủ quyền lãnh thổ của những thành viên hợp thành thì lại có xu thế liệt kê những quyền hạn hữu hạn cho liên bang .

Áp dụng vào thực tiễn[sửa|sửa mã nguồn]

Ở Hoa Kỳ, Quốc hội, hiến pháp Hoa Kỳ pháp luật toàn bộ những quyền lập pháp đều thuộc về QH gồm có thượng viện và hạ viện. Việc thiết lập 2 viện với chính sách kiềm chế nhau giữa chúng sẽ làm giảm bớt lợi thế của cơ quan lập pháp để nó cân đối với cỗ máy hành pháp. Từ năm 1913, 2 viện đều được cử tri bầu ra, thẩm quyền lập pháp của 2 viện gần như ngang nhau, cả hai đều hoàn toàn có thể nêu sáng kiến lập pháp, 1 luật đạo chỉ được coi là trải qua nếu có đủ số phiếu thuận của cả hai viện, và sau khi được trải qua những dự luật ấy đều được trình lên tổng thống. Nếu tổng thống ký phê chuẩn thì dự luật sẽ trở thành luật còn nếu không phê chuẩn thì sẽ gửi trả lại viện đã khởi xướng để xem lại, nếu được trải qua, dự luật sẽ được chuyển sang viện kia xem xét. Cả trong nghành nghề dịch vụ quốc phòng cũng có sự phân quyền giữa lập pháp và hành pháp. Quốc hội có quyền công bố cuộc chiến tranh và phân chia ngân sách cho quốc phòng. Tổng thống là tổng tư lệnh những lực lượng vũ trang và chịu nghĩa vụ và trách nhiệm cao nhất về quốc phòng của quốc gia trong nghành tư pháp, thượng viện có quyền xét xử những vụ án nhân viên cấp dưới chính quyền sở tại lạm dụng công quyền. Nếu tổng thống bị xét xử thì chánh án tòa án nhân dân tối cao sẽ chủ tọa, những vụ án ấy phải do hạ viện khởi tố và khi xét xử thượng viện chỉ có quyền không bổ nhiệm hoặc truất quyền đảm nhiệm mọi chức vụ trong chính quyền sở tại của bị cáo rồi trao trả bị cáo cho 1 tòa án nhân dân thường của ngành tư pháp. Tóm lại thẩm quyền của Quốc hội Mỹ được lao lý theo hướng bảo vệ cho nó vừa độc lập vừa có toàn quyền khi thực thi những công dụng của mình. Vừa đủ năng lực kiềm chế đối trọng với tổng thống .Tổng thống cũng đảm nhiệm 1 tính năng tuyệt đối là có quyền hành pháp, tổng thống vừa đứng đầu nhà nước vừa đứng đầu cỗ máy hành pháp, vừa thực thi công dụng của nguyên thủ vương quốc, vừa triển khai tính năng của thủ tướng chính phủ nước nhà, lại gần như độc lập với Quốc hội. Nên có quyền hành rất lớn, và thực sự là TT quyền lực tối cao của cỗ máy nhà nước. Nhiệm kỳ 4 năm và không ai hoàn toàn có thể hơn 2 lần giữ cương vị tổng thống. Các bộ trưởng liên nghành chỉ là người giúp việc cho Tổng thống, triển khai những chủ trương của Tổng thống, và không được xích míc với đường lối chủ trương của Tổng thống. Đối với việc tổ chức triển khai và hoạt động giải trí của Quốc hội, Tổng thống có quyền ủy nhiệm người thay vào những ghế thượng nghị sĩ bị khuyết trong thời hạn thượng viện không họp. Trong nghành tư pháp, Tổng thống là tổng tư lệnh lục quân và thủy quân có quyền phong cấp cho những lực lượng vũ trang, công bố thực trạng khẩn cấp ngoài những hoàn toàn có thể thấy Tổng thống Mỹ triển khai mọi trách nhiệm quyền hành một cách độc lập, Tổng thống và cơ quan chính phủ không chịu nghĩa vụ và trách nhiệm trước Quốc hội. Cũng độc lập với những thành viên khác của cơ quan chính phủ nhờ quyền trọn vẹn quyết định hành động những chủ trương của chính phủ nước nhà không cần qua nội các. Hoàn toàn nắm quyền quản lý và điều hành và quản trị mọi nghành nghề dịch vụ của quốc gia .Chủ thể của quyền tư pháp là tòa án nhân dân tối cao và những TANDTC cấp dưới, mạng lưới hệ thống tòa án nhân dân Mỹ được pháp lý trao cho những quyền lực trọn vẹn độc lập để giữ thế ” kiềng 3 chân ” trong việc triển khai quyền lực tối cao nhà nước. Độc lập với hành pháp và lập pháp, hơn thế còn độc lập với cả dân chúng. Vì nó không được nhân dân bầu không phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm gì trước nhân dân. Thẩm phán được hình thành bằng con đường chỉ định và sau khi được chỉ định, thẩm phán sẽ giữ chức vụ suốt đời nếu vẫn giữ đức hạnh xứng danh. Ngoài sự phân quyền theo chiều ngang, ở Mỹ còn bộc lộ rõ sự phân quyền theo chiều dọc, giữa liên bang và tiểu bang, giữa Trung ương và địa phương trong 3 nghành nghề dịch vụ hành lập tư pháp .Tuy nhiên, quy mô nói trên chỉ là thuyết, còn trong trong thực tiễn thì không hề có sự phân định rạch ròi giữa ba nhánh quyền lực tối cao này, chúng rất phức tạp và có tính chồng chéo lên nhau. Kết quả là trong lịch sử dân tộc nước Mỹ, có những quy trình tiến độ mà quyền lực tối cao của chính phủ nước nhà và Tổng thống chi phối, ép chế hai nhánh tòa án nhân dân và QH [ 2 ]
Ở Pháp, lập pháp thuộc về nghị viện, hành pháp thuộc về tổng thống và cơ quan chính phủ, còn quyền tư pháp thuộc về mạng lưới hệ thống tòa án nhân dân. Nghị viện có 2 tính năng cơ bản là lập pháp và giám sát hoạt động giải trí của cơ quan chính phủ. Quan hệ giữa lập pháp và hành pháp mật thiết hơn so với chính thể cộng hòa tổng thống. Cùng với tổng thống và chính phủ nước nhà, hội đồng bảo hiến trở thành thế lực thứ 3 hạn chế quyền lực tối cao của nghị viện. Hội đồng Bảo hiến có tính năng bảo vệ tính hợp pháp của việc bầu cử nghị sĩ 2 viện khi có sự khiếu nại, vai trò kiềm chế lập pháp của Hội đồng Bảo hiến phần nào giống với vai trò của TANDTC tối cao ở Mỹ và TANDTC Hiến pháp ở Đức. Quyền hành pháp do chính phủ nước nhà mà thực ra là tổng thống nắm. Vị trí của Tổng thống hiện tại là quy mô tích hợp giữa vị trí của Tổng thống Mỹ và Tổng thống Đức. Tổng thống có quyền hoạch định chủ trương vương quốc, chủ tọa đồng bộ trưởng để trải qua chủ trương này, có quyền ân xá, chỉ định thủ tướng, những đại sứ, những chức vụ dân sự. Quyền tư pháp do mạng lưới hệ thống TANDTC nắm, ở Pháp có 2 mạng lưới hệ thống TANDTC, tòa án nhân dân thường và tòa án nhân dân hành chính, cùng với đó còn có những tòa án nhân dân đặc biệt quan trọng như tòa án nhân dân thương mại, lao động, bảo hiểm xã hội, trấn áp hoạt động giải trí cơ quan tư pháp là hội đồng thẩm phán tối cao do tổng thống là chủ tọa. Bộ trưởng bộ tư pháp là phó quản trị .

Khoản 3 Điều 2 Hiến pháp Việt Nam năm 2013 quy định: “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, tư pháp, hành pháp.“[19]. Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng khẳng định “Nhà nước ta không có tam quyền phân lập“, nhấn mạnh Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, các cơ quan nhà nước khác do quốc hội lập ra, phải báo cáo cho Quốc hội và bị Quốc hội giám sát[20].

Nước Ta tổ chức triển khai quyền lực tối cao nhà nước theo nguyên tắc quyền lực tối cao thống nhất, không ” phân lập “, nhưng có sự ” phân công ” giữa những cơ quan nhà nước trong đó Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, được phân công thực thi quyền lập pháp ; nhà nước triển khai quyền hành pháp ; tòa án nhân dân nhân dân cùng với viện kiểm sát nhân dân được phân công triển khai quyền tư pháp. Mục tiêu là phân định rõ công dụng, trách nhiệm của mỗi mô hình cơ quan nhà nước, tránh sự trùng lặp, chồng chéo, xích míc giữa những cơ quan, bảo vệ sự quản lý và vận hành uyển chuyển, đồng nhất của cả cỗ máy nhà nước trong quy trình thực thi quyền lực tối cao nhà nước thống nhất. Giữa những cơ quan Nhà nước có sự giám sát, theo đó nhà nước chịu nghĩa vụ và trách nhiệm và báo cáo giải trình trước Quốc hội về những hoạt động giải trí của mình ; Quốc hội phỏng vấn và ra những nghị quyết về công tác làm việc của nhà nước ; Quốc hội hoàn toàn có thể tin tưởng hay không tin tưởng nhà nước hoặc cá thể bộ trưởng liên nghành. [ 21 ]Quốc hội khóa XIV năm 2017 có hơn 96 % số đại biểu là đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam và Quốc hội nằm toàn quyền dưới sự trấn áp của chính đảng này do không có đảng phái trái chiều. [ 22 ] [ 23 ] [ 24 ]

Trung Hoa Dân Quốc[sửa|sửa mã nguồn]

Nhà cách mạng Dân chủ Trung Quốc Tôn Dật Tiên thêm vào ngoài Lập pháp, Tư pháp và Hành pháp 2 bộ phận trấn áp quyền lực tối cao để mà trấn áp chính quyền sở tại. Năm quyền lực tối cao này được biểu lộ tại Trung Hoa Dân Quốc ở hòn đảo Đài Loan qua những bộ phận : Lập pháp viện, Hành chính viện, Tư pháp viện, Giám sát viện và Khảo thí viện .

• Bách khoa Toàn thư Việt Nam
• C.L. Montesquieu, Tinh thần pháp luật, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội, 1996.
• PGS. TS. Nguyễn Đăng Dung, Sự hạn chế quyền lực nhà nước, Khoa Luật – ĐH Quốc gia Hà Nội.
• TS. Nguyễn Thị Hồi, Tư tưởng phân chia quyền lực nhà nước với việc tổ chức bộ máy nhà nước ở một số nước, Nhà xuất bản Tư pháp, Hà Nội, 2005.
• TS. Bùi Ngọc Sơn, Học thuyết phân chia quyền lực – một cách tư duy về quyền lực nhà nước, khoa Luật, ĐH Quốc gia Hà Nội.
• TS. Nguyễn Minh Đoan, “Nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất có sự phân công, phối hợp giữa các cơ quan trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp”, Tạp chí nhà nước và pháp luật, số 2/2007
• Phạm Việt Anh, Nguyễn Huy Hoàng, Lữ Mai Thanh Tùng: Tư tưởng phân chia quyền lực nhà nước và sự vận dụng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam, Công trình nghiên cứu khoa học sinh viên năm 2005-2006, Trường Đại học Luật Hà Nội.

Source: https://tbtvn.org
Category: WIKI hỏi đáp