Cùng THPT Sóc Trăng tìm hiểu và khám phá câu đặc biệt là gì, tác dụng câu đặc biệt, lấy ví dụ câu đặc biệt, so sánh câu đặc biệt với những kiểu câu khác, …
Ngay từ rất sớm, câu được ngôn ngữ học nói chung, ngữ pháp học nói riêng chăm sóc nghiên cứu và điều tra với những hướng tiếp cận khác nhau. Câu hầu hết thường được xem xét trên bình diện ngữ pháp với những yếu tố như : những thành phần ngữ pháp của câu, những kiểu cấu trúc ngữ pháp của câu và những quan hệ ngữ pháp trong câu.

Hầu như mọi loại câu trong tiếng Việt đều có đầy đủ về các thành phần ngữ pháp của câu, tuy nhiên, đối với một vài loại câu nó lại có sự bất thường về cấu trúc.

Một trong số đó là câu đặc biệt. Câu đặc biệt là gì? Hãy cùng THPT Sóc Trăng tham khảo bài viết dưới đây.

Câu đặc biệt là gì ?

Câu đặc biệt là gì ? Theo sách Ngữ văn 7 định nghĩa câu đặc biệt là loại câu không được cấu trúc theo bất kỳ một quy tắc ngữ pháp nào. Cấu trúc câu đặc biệt không nhất thiết phải có rất đầy đủ chủ ngữ, vị ngữ, mà hoàn toàn có thể thay vào đó bằng những từ ngữ ngắn gọn, mang tính nhấn mạnh vấn đề .
Cũng chính từ đặc thù này mà rất nhiều người thường nhầm lẫn câu đặc biệt và câu rút gọn .
Ví dụ câu đặc biệt :

“Ôi, em Thủy! Tiếng kêu sửng sốt của cô giáo làm tôi giật mình. Em tôi bước vào lớp.” – Khánh Hoài.

Có thể thấy “Ôi, em Thủy!” là một câu đặc biệt vì không thể có chủ ngữ và vị ngữ.

Tác dụng của câu đặc biệt

Những câu đặc biệt được biểu lộ dưới những dạng khác nhau, tuy nhiên đều nhằm mục đích hướng tới những mục tiêu chung nhất, đó là :

Bộc lộ cảm xúc của người viết hoặc người nói

Đôi khi, có những câu truyện truyền cảm hứng, những bài học kinh nghiệm hay những yếu tố hay mà người viết, người nói khó kìm được dòng cảm hứng chân thực của mình. Họ diễn đạt ra thành những câu văn, câu nói đặc biệt và nó thường không tuân theo bất kỳ một cấu trúc chủ – vị nào. Tuy nhiên, người nghe hoặc người đọc vẫn trọn vẹn hoàn toàn có thể hiểu được nội dung, ý tưởng sáng tạo mà người nói, người viết truyền tải .

Xác định thời hạn, khu vực diễn ra vấn đề

Câu đặc biệt có công dụng thông tin về thời hạn, nơi diễn ra sự kiện, vấn đề mà đoạn văn đang hướng tới. Do đặc thù không hề Phục hồi lại được những thành phần câu sau khi lược bỏ nên những thông tin mà người viết truyền tải đến bạn đọc qua câu đặc biệt bảo vệ thông tin đúng mực, trung thực .

Liệt kê sự vật, vấn đề hoặc hành vi

Việc liệt kê nhằm mục đích xác lập sự hiện hữu, sống sót hay thông tin về những hành vi liên tục của chủ thể. Câu đặc biệt ví dụ biểu lộ cho tác dụng này đó là : “ Buổi chiều tại vùng quê thật trong lành. Tiếng chim. Tiếng gió. ” Như vậy, trong câu trên có hai câu đặc biệt được đặt cạnh nhau, nhằm mục đích liệt kê những âm thanh vào buổi chiều tại vùng quê đó .

Chức năng gọi – đáp

Trong 1 số ít trường hợp, câu mang sắc thái gọi, đáp, chào hỏi … như : “ Lan ơi ! Lan à ! ” được xếp vào dạng câu đặc biệt. Đây còn được biết đến là câu đặc biệt ngắn nhất, tuy nhiên vẫn bảo vệ rất đầy đủ ý nghĩa, giúp người nghe hiểu và nắm được .

Những câu đặc biệt ngắn nhất

Những câu đặc biệt hay và ngắn nhất đó là câu chỉ gồm một từ duy nhất. Tuy nhiên, những câu này cần được đặt trong thực trạng đơn cử để người đọc, người nghe hoàn toàn có thể hiểu được toàn vẹn ý nghĩa .
Ví dụ như : “ Sơn ! Sơn ! ”
Nếu đặt riêng không liên quan gì đến nhau thì người nghe sẽ rất khó phân biệt và nắm được nội dung. Còn nếu đặt vào một toàn cảnh như :
A : “ Sơn ! Sơn ! Đợi tớ với ”
B : “ Nhanh lên ”
Thì người nghe thuận tiện hiểu được đó là hai người bạn, gặp nhau và đi cùng nhau. Tuy nhiên, Sơn lại đi trước và người bạn kia đã gọi cậu để bảo chờ đi cùng .

Một số câu đặc biệt ngắn, gồm 2 từ, thường dùng để thể hiện cảm hứng. Ví dụ như : “ Than ôi ! Sao số tôi lại rủi ro xấu, khổ sở như thế này ? ” hay : “ Trời ơi ! Cô giáo và lũ trẻ đứng cạnh nhau, nước mắt giàn giụa. ”

Ví dụ câu đặc biệt

Từ việc hiểu được khái niệm câu đặc biệt là gì thì việc cho ví dụ, đặt 1, 2, 3, 4 hoặc viết đoạn văn có chứa câu đặc biệt là điều rất thuận tiện. Một số ví dụ tiêu biểu vượt trội cho loại câu này như :

Câu đặc biệt xác lập thời hạn

“ Một đêm mùa đông. Cái lạnh đến cắt da cắt thịt hòa vào màn sương mờ ảo bao trùm cả thành phố. ”

Câu đặc biệt liệt kê hành vi

“ Cả đoàn người xem hội nhốn nháo. Tiếng cười. Tiếng reo. Tiếng vỗ tay. ”

Câu đặc biệt gọi – đáp

“ Mai ơi ! Đi học thôi. ”
Hay
A : “ Ai đã đặt lọ hoa ở đây ? ”
B : “ Lan ! Chính Lan ! ”

Câu đặc biệt thể hiện xúc cảm

“ Ôi ! Cuối cùng thì tôi cũng vượt qua được rồi. ”
Trong một số ít đoạn văn hoặc văn cảnh thì sự Open của những câu đặc biệt còn là tiếp nối đuôi nhau, hoặc xen kẽ .
Ví dụ như :
Con : “ Bố ơi ! Bố ! Con được 10 điểm Văn. ” ( câu gọi )
Bố : “ Mừng quá ! Bố sẽ mua khuyến mãi ngay cho con một bộ đồ chơi. ” ( câu thể hiện cảm hứng )
Hay
“ Ôi ! Thế là Thành Phố Hà Nội chính thức vào đông rồi. Gió. Mưa. Lạnh. Từng ký ức về mùa đông năm ấy còn ngồi cạnh bà bên nhà bếp lửa để sưởi ấm cứ thế tràn về. ” ( câu thể hiện cảm hứng và câu liệt kê hiện tượng kỳ lạ ) .

So sánh câu đặc biệt và câu rút gọn

		Câu đặc biệt	Câu rút gọn
Giống		– Đều là loại câu có sự bất thường về cấu trúc. – Có cấu tạo là 1 từ hoặc 1 cụm từ. – Hai kiểu câu này đều có chung đặc điểm là ngắn gọn.
Khác	Về bản chất	Là câu không có cấu tạo theo mô hình chủ ngữ và vị ngữ.	Là câu đơn có đủ thành phần chủ ngữ và vị ngữ nhưng khi sử dụng người ta lược bỏ đi một số thành phần như chủ ngữ, vị ngữ hoặc lược bỏ và chủ ngữ và vị ngữ.
	Về tính xác định thành phần câu	Từ hoặc cụm từ trong câu đặc biệt làm trung tâm cú pháp của câu không thể xác định được từ hoặc cụm từ đó làm thành phần nào trong câu.	Dựa vào hoàn cảnh, có thể xác định được từ hoặc cụm từ bị rút gọn là thành phần gì trong câu.
	Về mức độ khôi phục thành phần câu	Không thể khôi phục lại được.	Có thể khôi phục lại thành phần đã bị lược bỏ trong câu thành câu hoàn chỉnh, đầy đủ.
Ví dụ Bạn đang xem: Câu đặc biệt là gì? Tác dụng câu đặc biệt? Lấy ví dụ câu đặc biệt Xem thêm: Theo nghĩa chung nhất, phương pháp là A. Cách thức đạt được chỉ tiêu.		Gió. Mưa. Lạnh. Mùa đông trên Hà Nội có những nét đặc trưng của nó.	– Mùa đông ở Hà Nội có lạnh lắm không? – Hơi lạnh !

Một số bài tập về câu rút gọn

Bài tập 1: Tìm trong các ví dụ dưới đây những câu đặc biệt và câu rút gọn.

a ) Tinh thần yêu nước cũng như những thứ của quý. Có khi được tọa lạc trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Nhưng cũng có khi cất giấu kín kẽ trong rương, trong hòm. Bổn phận của tất cả chúng ta là làm cho những của quý kín kẽ ấy đều được đưa ra tọa lạc. Nghĩa là phải ra sức lý giải, tuyên truyền, tổ chức triển khai, chỉ huy, làm cho niềm tin yêu nước của toàn bộ mọi người đều được thực hành thực tế vào việc làm yêu nước, việc làm kháng chiến .
( Hồ Chí Minh )
b ) Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương cặp răng rộng và nhọn như đôi gọng kìm, rồi thoắt cái lao nhanh xuống hang sâu. Ba giây … Bốn giây … Năm giây … Lâu quá !
( Vũ Tú Nam )
c ) Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió biển thổi lồng lộng. Ngoài kia là ánh đèn sáng rọi của một con tàu. Một hồi còi .
( Nguyễn Trí Huân )
d ) Chim sâu hỏi chiếc lá :
– Lá ơi ! Hãy kể chuyện cuộc sống của bạn cho tôi nghe đi !
– Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu .
( Trần Hoài Dương )

Trả lời:

Những câu đặc biệt và câu rút gọn có trong câu :
a ) Không có câu đặc biệt .
Các câu rút gọn gồm có :
– Có khi được tọa lạc trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy .
– Nhưng cũng có khi cất giấu kín kẽ trong rương, trong hòm .
– Nghĩa là phải ra sức lý giải, tuyên truyền, tổ chức triển khai, chỉ huy, làm cho niềm tin yêu nước của tổng thể mọi người đều được thực hành thực tế vào việc làm yêu nước, việc làm kháng chiến .
b ) Không có câu rút gọn
Câu đặc biệt : Ba giây … Bốn giây … Năm giây … Lâu quá !
c ) Không có câu rút gọn
Câu đặc biệt : Một hồi còi .
d ) Câu đặc biệt : Lá ơi !
Câu rút gọn :
– Hãy kể chuyện cuộc sống của bạn cho tôi nghe đi !
– Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu .

Bài tập 2: Mỗi câu đặc biệt và rút gọn em vừa tìm được trong bài tập trên có tác dụng gì?

Trả lời:

Câu đặc biệt và câu rút gọn vừa tìm được ở bài tập 1 có những tác dụng sau :
– Các câu rút gọn có tác dụng làm cho lời văn gắn gọn, súc tích hơn, tránh cho việc lặp từ bị xảy ra so với câu liền trước nó .
– Các câu đặc biệt :
+ Ba giây … Bốn giây … Năm giây … : Mục đích là xác lập thời hạn .
+ Lâu quá ! – Bộc lộ cảm hứng của nhân vật .
+ Một hồi còi. – Mục đích là tường thuật lại một vấn đề đã xảy ra : Chiếc thuyền đã khởi đầu ra khơi rồi .
+ Lá ơi ! – Mục đích là để gọi đáp .

Qua bài viết ở trên, THPT Sóc Trăng đã giúp các em học sinh làm rõ khái niệm câu đặc biệt là gì, tác dụng của câu đặc biệt, ví dụ câu đặc biệt, so sánh câu đặc biệt với các kiểu câu khác. Các em học sinh có thể truy cập website THPT Sóc Trăng để tìm đọc những bài viết hữu ích trong quá trình học tập của mình.

Đăng bởi : trung học phổ thông Sóc Trăng
Chuyên mục : Tổng hợp

Source: https://tbtvn.org
Category: Giáo dục