Kinh thành Huế hay Thuận Hóa kinh thành (chữ Hán: 順化京城) là một tòa thành ở cố đô Huế, nơi đóng đô của triều đại nhà Nguyễn trong suốt 143 năm từ 1802 đến khi thoái vị vào năm 1945. Hiện nay, Kinh thành Huế là một trong số các di tích thuộc cụm Quần thể di tích Cố đô Huế được UNESCO công nhận là Di sản Văn hoá Thế giới.

Kinh thành Huế được vua Gia Long thực thi khảo sát từ năm 1803, khai công kiến thiết xây dựng từ 1805 và hoàn hảo vào năm 1832 dưới triều vua Minh Mạng. Hiện nay, Kinh thành Huế thuộc địa phận bốn phường Đông Ba, Tây Lộc, Thuận Hòa, Thuận Lộc của thành phố Huế, có ranh giới như sau : phía nam giáp đường Trần Hưng Đạo và đường Lê Duẩn ; phía tây giáp đường Lê Duẩn ; phía bắc giáp đường Tăng Bạt Hổ và đường Đào Duy Anh ; phía đông giáp đường Phan Đăng Lưu và đường Huỳnh Thúc Kháng .Bên trong kinh thành, được số lượng giới hạn theo map thuộc những đường như sau : phía nam là đường Ông Ích Khiêm ; phía tây là đường Tôn Thất Thiệp ; phía bắc là đường Lương Ngọc Quyến và phía đông là đường Xuân 68 .

Kinh thành Huế thế kỷ 19

Từ thời những chúa Nguyễn, Huế đã từng được chọn làm thủ phủ xứ Đàng Trong : năm 1635 – 1687 Nguyễn Phúc Lan, Nguyễn Phúc Tần dựng phủ ở Kim Long ; đến thời Nguyễn Phúc Thái, Nguyễn Phúc Khoát đã dời phủ về Phú Xuân trong những năm 1687 – 1712 ; 1739 – 1774. Đến thời Tây Sơn, Huế vẫn được vua Quang Trung chọn làm thành kinh đô cho vương quốc của ông. Năm 1802, khi Nguyễn Phúc Ánh lên ngôi nhà vua, khởi đầu cho vương triều Nguyễn lê dài suốt 143 năm, một lần nữa lại chọn Huế làm nơi đóng đô .

Kinh thành Huế được xây dựng theo kiến trúc Vauban.[cần dẫn nguồn] Kinh thành Huế có 3 vòng thành lần lượt là Kinh thành, Hoàng thành và Tử Cấm Thành. Ngay sau khi lên ngôi, Gia Long đã tiến hành khảo sát chọn vị trí xây thành mới, cuối cùng ông đã chọn vùng đất rộng bên bờ bắc sông Hương gồm phần đất của các làng Phú Xuân, Vạn Xuân, Diễn Phái, An Vân, An Hoà, An Mỹ, An Bảo, Thế Lại cùng một phần của hai con sông Bạch Yến và Kim Long làm nơi xây thành[1]. Về mặt phong thuỷ, tiền án của kinh thành là núi Ngự Bình cao hơn 100 mét, đỉnh bằng phẳng, dáng đẹp, cân phân nằm giữa vùng đồng bằng như một bức bình phong thiên nhiên che chắn trước kinh thành. Hai bên là Cồn Hến và Cồn Dã Viên làm tả Thanh Long, hữu Bạch Hổ (rồng xanh bên trái, hổ trắng bên phải) làm thế rồng chầu hổ phục tỏ ý tôn trọng vương quyền. Minh đường thủy tụ là khúc sông Hương rộng, nằm dài giữa hai cồn cong như một cánh cung mang lại sinh khí cho đô thành[2]. Kinh thành Huế được đích thân Gia Long chọn vị trí và cắm mốc, tiến hành khảo sát từ năm 1803, khởi công xây dựng từ 1805 và hoàn chình vào năm 1832 dưới triều vua Minh Mạng. Trong lịch sử Việt Nam thời cận đại, công trình xây dựng Kinh Thành Huế có lẽ là công trình đồ sộ, quy mô nhất với hàng vạn lượt người tham gia thi công, hàng triệu mét khối đất đá, với một khối lượng công việc khổng lồ đào hào, lấp sông, di dân, dời mộ, đắp thành… kéo dài trong suốt 30 năm dưới hai triều vua[3].

Sau năm 1945, cuộc chiến tranh loạn lạc, trong nội thành của thành phố không ai quản trị, người dân vào sống men theo tường Kinh thành và khu vực Eo Bầu. Lâu dần, nơi đây hình thành cụm dân cư. Người dân nghèo lấn chiếm mặt phẳng Thượng Thành, Eo Bầu dựng nhà và trồng hoa màu. Hiện có 4.200 hộ dân với khoảng chừng 15000 người dân thuộc 7 phường của thành phố Huế đang sống và canh tác trong khu vực này. Việc người dân lấn chiếm đất Kinh thành dựng nhà trú ngụ trên Thượng Thành, xả rác, nước thải hoạt động và sinh hoạt … đã làm cho nền đất ngày càng lún sâu, nứt hỏng nhiều chỗ .

Năm 2019, Thừa Thiên Huế khởi động Đề án “Di dời dân cư, giải phóng mặt bằng khu vực I hệ thống di tích Kinh thành Huế thuộc Quần thể di tích Cố đô Huế”. Đề án thực hiện trong 6 năm, từ năm 2019 đến năm 2025 với kinh phí hơn 4.000 tỷ đồng. Theo đó, người dân sống ở khu vực I di tích Kinh thành Huế đồng ý ra đi vào các khu tái định cư, trả lại không gian xưa cho Di sản Văn hóa Thế giới.[4]

Bản đồ khu vực Kinh thành Huế ngày này Một đoạn thành Huế và Kỳ ĐàiKinh Thành Huế được quy hoạch bên bờ Bắc sông Hương, xoay mặt về hướng Nam, với diện tích quy hoạnh mặt phẳng 520 ha. Kinh Thành và mọi khu công trình kiến trúc của Hoàng Thành, Tử Cấm Thành đều xoay về hướng Nam, hướng mà trong Kinh Dịch đã ghi ” Thánh nhân nam diện nhi thính thiên hạ ” ( ý nói vua quay mặt về hướng Nam để quản lý thiên hạ ) .Vòng thành có chu vi gần 10 km, cao 6,6 m, dày 21 m được xây khúc khuỷu với những pháo đài trang nghiêm được sắp xếp cách đều nhau, kèm theo những pháo nhãn, đại bác, kho đạn ; thành bắt đầu chỉ đắp bằng đất, mãi đến cuối đời Gia Long mới khởi đầu xây gạch [ 3 ]. Bên ngoài vòng thành có một mạng lưới hệ thống hào bao bọc ngay bên ngoài. Riêng mạng lưới hệ thống sông đào ( Hộ Thành Hà ) vừa mang tính năng bảo vệ vừa có công dụng giao thông vận tải đường thủy có chiều dài hơn 7 km ( đoạn ở phía Tây là sông Kẻ Vạn, đoạn phía Bắc là sông An Hòa, đoạn phía Đông là sông Đông Ba, riêng đoạn phía Nam dựa vào sông Hương ) .Thành có 10 cửa chính [ 3 ] gồm :

• Cửa Chính Bắc (còn gọi cửa Hậu, nằm ở mặt sau Kinh Thành).
• Cửa Tây-Bắc (còn gọi cửa An Hòa, tên làng ở đây).
• Cửa Chính Tây
• Cửa Tây-Nam (cửa Hữu, bên phải Kinh Thành).
• Cửa Chính Nam (còn gọi cửa Nhà Đồ, do gần đó có Võ Khố – nhà để đồ binh khí, lập thời Gia Long).
• Cửa Quảng Đức.
• Cửa Thể Nhơn (tức cửa Ngăn, do trước đây có tường xây cao ngăn thành con đường dành cho vua ra bến sông).
• Cửa Đông-Nam (còn gọi cửa Thượng Tứ do có Viện Thượng Kỵ và tàu ngựa nằm phía trong cửa).
• Cửa Chính Đông (tức cửa Đông Ba, tên khu vực dân cư ở đây).
• Cửa Đông-Bắc (còn có tên cửa Kẻ Trài)

Ngoài ra kinh thành còn có 1 cửa thông với Trấn Bình Đài ( thành phụ ở góc Đông Bắc của Kinh Thành, còn gọi là thành Mang Cá ), có tên gọi là Trấn Bình Môn. Hai cửa bằng đường thủy thông Kinh Thành với bên ngoài qua mạng lưới hệ thống Ngự Hà là Đông Thành Thủy Quan và Tây Thành Thủy Quan. Chính giữa mặt trước thành có cột cờ, được gọi là Kỳ Đài .

Bên trong kinh thành[sửa|sửa mã nguồn]

Bên trong Kinh thành, có nhà dân, nhà những quan lại ở và phần quan trọng nhất là Khu vực Hoàng Thành – nơi ở và thao tác của vua và hoàng gia .
Hoàng thành HuếLà vòng thành thứ hai bên trong kinh thành Huế, nơi ở của vua và Hoàng gia, cũng là nơi thao tác của triều đình. Ngoài ra Hoàng thành Huế còn là nơi thờ tự tổ tiên và những vị vua nhà Nguyễn .Hoàng Thành được kiến thiết xây dựng năm 1804, nhưng để hoàn hảo hàng loạt mạng lưới hệ thống hoàng cung với khoảng chừng hơn 100 khu công trình thì phải đến thời vua Minh Mạng vào năm 1833, mọi việc mới được hoàn tất. Hoàng Thành có 4 cửa được sắp xếp ở 4 mặt, trong đó cửa chính ( ở phía Nam ) là Ngọ Môn [ 5 ] .Bên trong Hoàng thành có Điện Thái Hòa, là nơi thiết triều ; khu vực những miếu thờ ; và Tử Cấm thành – nơi ăn ở hoạt động và sinh hoạt của vua và hoàng gia. Người ta thường gọi chung Hoàng Thành và Tử Cấm Thành là Đại Nội .

Tử Cấm thành[sửa|sửa mã nguồn]

Là vòng thành trong cùng, nằm trong Hoàng thành. Tử Cấm thành nguyên gọi là Cung Thành, được thi công thiết kế xây dựng từ năm Gia Long thứ 2 ( 1803 ), năm Minh Mạng thứ 2 ( 1821 ) đổi tên thành Tử Cấm Thành .Thành có hình chữ nhật, cạnh nam và bắc dài 341 m, cạnh đông và tây dài 308 m, chu vi 1298 m. [ 6 ] Ở mặt trước, phía nam là cửa chính là Đại Cung Môn. Mặt bắc có 2 cửa Tường Loan và Nghi Phụng, thời Bảo Đại, sau khi xây lầu Ngự Tiền Văn phòng mở thêm cửa Văn phòng. Mặt đông có hai cửa Hưng Khánh và Đông An, về sau lấp cửa Đông An, mở thêm cửa Duyệt Thị ở phía đông Duyệt Thị Đường. Mặt tây có 2 cửa : Gia Tường và Tây An. Bên trong Tử Cấm thành gồm có hàng chục khu công trình kiến trúc với quy mô lớn nhỏ khác nhau, được phân loại làm nhiều khu vực. Hiện nay hầu hết những khu công trình trong Tử Cấm thành đều đã xuống cấp trầm trọng do thời hạn hoặc bị tàn phá trong thời kì kháng chiến chống pháp năm ( 1947 ), những trận không kích và máy bay B52 trải thảm của chính quyền sở tại Mỹ ngụy ( 1968 ) gồm điện Kiến Trung, điện Cần Chánh, điện Càn Thành, và nhiều dinh thự khác. [ 7 ]

Các di tích trong kinh thành[sửa|sửa mã nguồn]

Hay còn gọi là Cột Cờ, nằm chính giữa mặt nam của kinh thành Huế thuộc khoanh vùng phạm vi pháo đài trang nghiêm Nam Chánh cũng là nơi treo cờ của triều đình. Kỳ Đài được thiết kế xây dựng vào năm Gia Long thứ 6 ( 1807 ) cùng thời hạn thiết kế xây dựng kinh thành Huế. Đến thời Minh Mạng, Kỳ Đài được tu sửa vào những năm 1829, 1831 và 1840 .

Trường Văn Miếu[sửa|sửa mã nguồn]

Năm 1803 vua Gia Long kiến thiết xây dựng Đốc Học Đường tại địa phận An Ninh Thượng, huyện Hương Trà, cách kinh thành Huế chừng 5 km về phía Tây, trường nằm cạnh Văn Miếu, mặt hướng ra sông Hương. Đây được xem là trường quốc học tiên phong được kiến thiết xây dựng dưới triều Nguyễn. Đến năm 1908, thời vua Duy Tân, Văn Miếu được dời vào bên trong Kinh thành, bên ngoài, phía Đông Nam Hoàng thành ( tức vị trí lúc bấy giờ ) .

Điện Long An[sửa|sửa mã nguồn]

Điện được xây dựng vào năm 1845, thời vua Thiệu Trị với tên gọi là Điện Long An trong cung Bảo Định, phường Tây Lộc (Huế) là nơi nghỉ của vua sau khi tiến hành lễ Tịch điền (cày ruộng) mỗi đầu xuân. Đây cũng là nơi vua Thiệu Trị thường hay lui tới, nghỉ ngơi, đọc sách, làm thơ, ngâm vịnh.

Bảo tàng Mỹ thuật Cung đình Huế[sửa|sửa mã nguồn]

Tại số 3, Lê Trực, Huế. Tòa nhà chính của viện kho lưu trữ bảo tàng chính là điện Long An xây năm 1845 dưới thời vua Thiệu Trị. Hiện kho lưu trữ bảo tàng tọa lạc hơn 300 hiện vật bằng vàng, sành, sứ, pháp lam Huế, ngự y và ngự dụng, phục trang của hoàng thất nhà Nguyễn. Bảo tàng Mỹ thuật Cung đình Huế giúp người thăm quan một cái nhìn tổng thể và toàn diện về đời sống cung đình Huế .

Đình Phú Xuân[sửa|sửa mã nguồn]

Đình Phú Xuân được thiết kế xây dựng nửa đầu thế kỷ XIX ở tổng Phú Xuân, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế ; nay thuộc phường Tây Lộc, thành phố Huế, cách TT thành phố 2 km về phía bắc .

Hồ Tịnh Tâm[sửa|sửa mã nguồn]

Hồ Tịnh Tâm là một di tích được xây đắp dưới triều Nguyễn. Trước đây, hồ nguyên là vết tích của đoạn sông Kim Long chảy qua Huế. Đầu triều Gia Long, triều đình cho tái tạo một số ít đoạn sông và khơi dòng theo hướng khác để tạo thành Ngự Hà và hồ Ký Tế. Hai bãi nổi trong hồ này được dùng làm nơi kiến thiết xây dựng kho chứa thuốc súng và diêm tiêu. Năm Minh Mạng thứ 3 ( 1822 ), triều Nguyễn đã kêu gọi tới 8000 binh lính tham gia vào việc tái tạo hồ. Năm 1838, vua Minh Mạng cho sơ tán hai kho sang phía đông, tái thiết nơi này thành chốn tiêu dao, vui chơi và gọi là hồ Tịnh Tâm. Dưới thời vua Thiệu Trị đây được xem là một trong 20 cảnh đẹp đất Thần Kinh .

Tàng thư lâu[sửa|sửa mã nguồn]

Tàng thư lâu là được kiến thiết xây dựng năm 1825 trên hồ Học Hải trong kinh thành Huế, dùng làm nơi lưu những công văn cũ của cơ quan và lục bộ triều đình nhà Nguyễn. Đây hoàn toàn có thể coi là một Tàng Kinh Các của Nước Ta dưới triều Nguyễn lưu trữ những tài liệu văn bản quý và hiếm tương quan đến hoạt động và sinh hoạt của triều đình và đổi khác của quốc gia. Chỉ riêng số địa bạ thời Gia Long và Minh Mạng tàng trữ ở đây đã lên đến 12.000 tập. Có thể nói Tàng thư lâu rất quan trọng trong việc chứa những tài liệu và địa bạ, sách vở quan trọng lúc bấy giờ .

Viện Cơ Mật – Tam Tòa[sửa|sửa mã nguồn]

Là cơ quan tư vấn của nhà vua gồm bốn vị đại thần từ Tam Phẩm trở lên, là Đại học sĩ của các điện Đông Các, Văn Minh, Võ Hiển và Cần Chánh. Viện lúc đầu đặt ở nhà Tả Vu. Sau khi kinh đô thất thủ năm 1885 phải dời đi đến nhà của bộ Lễ, rồi bộ Binh, và cuối cùng là về chùa Giác Hoàng cùng với toà Giám Sát (của người Pháp) và Trực Phòng các bộ nên gọi là Tam Tòa. Hiện nay Tam Tòa nằm ở địa chỉ 23 Tống Duy Tân, thuộc phường Đông Ba, ở góc Đông-Nam bên trong kinh thành Huế, hiện là trụ sở của Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế.

Đàn Xã Tắc[sửa|sửa mã nguồn]

Đàn Xã Tắc được xây dưới thời vua Gia Long vào tháng 4 năm 1806 để tế cúng thần đất ( xã ) và thần ngũ cốc ( tắc ). Ví trí Đàn Xã Tắc lúc bấy giờ nằm tại phường Thuận Hòa, thành nội Huế, trong ô phố số lượng giới hạn bởi 4 mặt : mặt Bắc – đường : Ngô Thời Nhiệm, mặt Nam – đường Trần Nguyên Hãn, mặt Đông – đường Trần Nguyên Đán, mặt Tây – đường Nguyễn Cư Trinh .

Cửu vị thần công[sửa|sửa mã nguồn]

Bốn khẩu có tên Xuân, Hạ, Thu, ĐôngCửu vị thần công là tên gọi 9 khẩu thần công được những nghệ nhân Huế đúc dưới thời vua Gia Long. Sau khi vượt mặt nhà Tây Sơn, khi lên ngôi, vua Gia Long liền cho những nghệ nhân đương thời tập trung chuyên sâu toàn bộ chiến lợi phẩm là binh khí và đồ vật bằng đồng để đúc thành 9 khẩu thần công làm vật chứng cho thắng lợi vẻ vang của mình. Công việc đúc chính thức từ năm 1803 và triển khai xong vào năm 1804 .

Các pháo đài

Xem thêm: Câu đặc biệt là gì? Tác dụng câu đặc biệt? Lấy ví dụ câu đặc biệt – Trường THPT Thành Phố Sóc Trăng

[sửa|sửa mã nguồn]

Các pháo đài trang nghiêm được kiến thiết xây dựng nằm ở những eo bầu lồi ra ngoài dọc thân thành. Chúng được sắp xếp cách đều nhau, kèm theo là mạng lưới hệ thống tường bắn, pháo nhãn, xưởng súng, kho đạn, điếm canh … với tổng chiều dài hơn 11 km. Tường pháo đài trang nghiêm bên trong đắp bằng đất, phía trong và phía ngoài được xây ốp bằng gạch vồ .Toàn bộ vòng thành có cả thảy 24 pháo đài trang nghiêm, gồm có 5 pháo đài trang nghiêm cho mỗi mặt thành và 4 pháo đài trang nghiêm đặt ở bốn góc thành. Mỗi pháo đài trang nghiêm được đặt tên riêng, chữ đầu của mỗi tên được lấy từ một trong 4 hướng Nam, Bắc, Đông, Tây. Ngoài ra, ở góc Đông Bắc còn có Trấn Bình đài, được xem là pháo đài trang nghiêm thứ 25 của Kinh thành, được nối thông với Kinh thành qua một cửa gọi là Tỉnh Thái Bình môn .

Source: https://tbtvn.org
Category: Giáo dục