Trong những năm gần đây, có thể thấy rằng tốc độ phát triển của thị trường âm nhạc diễn ra như vũ bão, từng ngày từng giờ hàng ngàn ca khúc được cho ra đời, trong đó là những sản phẩm đánh dấu tên tuổi, sự thành công của rất nhiều nhạc sỹ, ca sỹ và dần thống lĩnh thị trường âm nhạc và trở thành những sản phẩm hit.

Tuy nhiên, bên cạnh sự thành công được mang lại bởi các sản phẩm âm nhạc,  các nhạc sỹ sáng tác cũng gặp không ít những rủi ro luôn rình rập, sự xâm phạm bởi các hành vi đạo nhái ý tưởng sáng tác. Do đó các nhà sản xuất âm nhạc cần phải biết đến những cơ chế mà pháp luật đặt ra để bảo vệ những quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của mình.

Bài viết dưới đây sẽ khái quát chung nhất về bản quyền của bài hát, đăng ký bản quyền bài hát và cơ chế bảo hộ bản quyền trong lĩnh vực luật sở hữu trí tuệ.

Bản quyền bài hát

Bài hát là với tên gọi pháp lý là tác phẩm âm nhạc. Theo quy định tại Điều 10 Nghị định số 22/2018/NĐ/CP, tác phẩm âm nhạc được hiểu là tác phẩm được thể hiện dưới dạng nhạc nốt trong bản nhạc hoặc các ký tự âm nhạc khác hoặc được định hình trên bản ghi âm, ghi hình có hoặc không có lời, không phụ thuộc vào việc trình diễn hay không trình diễn.

Bản quyền được hiểu là quyền của tác giả đối với tác phẩm do mình sáng tác. Thông thường, tác giả có bản quyền đối với tác phẩm của mình kể từ thời điểm mà tác giả tạo ra tác phẩm.

Từ những định nghĩa trên có thể kết luận: Bản quyền bài hát được hiểu là quyền của tác giả đối với tác phẩm được thể hiện dưới dạng nhạc nốt trong bản nhạc hoặc các ký tự âm nhạc khác hoặc được định hình trên bản ghi âm, ghi hình có hoặc không có lời, không phụ thuộc vào việc trình diễn hay không trình diễn kể từ thời điểm mà tác giả tạo ra tác phẩm.

Điều kiện bảo hộ, căn cứ phát sinh, xác lập quyền tác giả đối với bài hát

1/ Điều kiện bảo hộ bản quyền bài hát

Theo quy định tại khoản 3 Điều 14 Luật sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi, bổ sung 2009, 2019, tác phẩm âm nhạc được bảo hộ khi đáp ứng đồng thời các điều kiện sau:

– Phải do chính tác giả trực tiếp sáng tạo bằng lao động trí tuệ;

– Không sao chép từ tác phẩm của người khác;

– Được thể hiện ra bên ngoài bằng những hình thức vật chất nhất định.

Bên cạnh đó, theo quy định tại Điều 8 Luật sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi, bổ sung 2009, 2019, nhà nước sẽ không bảo hộ các đối tượng sở hữu trí tuệ trái với đạo đức xã hội, trật tự công cộng, có hại cho quốc phòng, an ninh. Vì vậy, nội dung của tác phẩm âm nhạc cũng phải thỏa mãn các điều kiện được quy định tại Điều 8.

2/ Căn cứ phát sinh, xác lập quyền tác giả đối với bài hát

Theo khoản 1 Điều 6 Luật sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi, bổ sung 2009, 2019, căn cứ phát sinh, xác lập quyền tác giả đối với bài hát được quy định như sau: “Quyền tác giả phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký”.

Như vậy, quyền tác giả đối với bài hát được bảo hộ tự động kể từ khi tác phẩm ra đời dưới một hình thức vật chất nhất định. Tuy nhiên, việc đăng ký bản quyền tác giả vẫn có nhiều ưu thế hơn khi có phát sinh những tranh chấp về bản quyền.

Đăng ký bản quyền bài hát

Đăng ký bản quyền bài hát là hoạt động được thực hiện bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm bảo hộ quyền tác giả đối với cá nhân, tổ chức có tác phẩm âm nhạc thỏa mãn các điều kiện được bảo hộ theo quy định của luật sở hữu trí tuệ.

Hệ quả của thủ tục đăng ký quyền âm nhạc hợp lệ là được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả.

1/ Thủ tục đăng ký bản quyền bài hát

Thủ tục đăng ký quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc được thực hiện theo các bước sau đây:

– Bước 1: Tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả chuẩn bị tờ khai đăng ký (mẫu số 01 ban hành kèm theo Thông tư số 08/2016/TT-BVHTTDL) và01 bộ hồ sơ đăng ký bản quyền tác giả (bao gồm các giấy tờ tài liệu theo khoản 2 Điều 50 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi, bổ sung 2009, 2019).

– Bước 2: Tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả sau khi đã soạn thảo xong bộ hồ sơ có thể trực tiếp hoặc ủy quyền cho tổ chức, cá nhân khác tiến hành nộp hồ sơ đăng ký quyền tác giả cho Cục Bản quyền tác giả hoặc Văn phòng đại diện của Cục Bản quyền tác giả. Hoặc hồ sơ có thể gửi qua đường bưu điện.

– Bước 3: Trong thời hạn mười lăm ngày làm việc, kể từ ngày nhận đơn hợp lệ, cơ quan quản lý nhà nước về quyền tác giả, quyền liên quan có trách nhiệm cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả cho người nộp đơn. Trong trường hợp từ chối cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả thì cơ quan quản lý nhà nước về quyền tác giả, quyền liên quan phải thông báo bằng văn bản cho người nộp đơn.

– Bước 4: Tiến hành nộp lệ phí theo quy định để nhận được Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả. Sau khi có thông báo hồ sơ đã được cấp giấy chứng nhận đăng ký, chủ đơn đăng ký cần nộp phí để nhận được giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả cho tác phẩm bài hát.

2/ Nơi làm thủ tục đăng ký bản quyền bài hát

Quý vị có thể thực hiện đăng ký bản quyền bài hát tại các địa chỉ sau đây của Cục Bản quyền tác giả:

– Tại Hà Nội, Phòng Đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan, Cục Bản quyền tác giả địa chỉ số 33 Ngõ 294/2 Kim Mã, Ba Đình, Hà Nội, TP. Hà Nội (SĐT: 024.38 234 304).

– Tại, Thành phố Hồ Chí Minh, Văn phòng Đại diện Cục Bản quyền tác giả, địa chỉ số 170 Nguyễn Đình Chiểu, Phường 6, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh (SĐT: 028.39 308 086).

– Tại Thành phố Đà Nẵng, Văn phòng Đại diện Cục Bản quyền tác giả tại TP. Đà Nẵng, địa chỉ số 01 Đường An Nhơn 7, Phường An Hải Bắc, Quận Sơn Trà, TP. Đà Nẵng (SĐT: 0236.3 606 967).